Aan weerszijden van de Cicindria
De nederzetting Kerkom vind je op de rand van het Droog-Haspengouws
leemplateau in de vallei van de Cicindria, een beek uit het Getebekken.
In dezelfde vallei groeide een vijftal kilometer stroomafwaarts de bekende
abdijstad Sint-Truiden. Enkele vuurstenen werktuigen uit de prehistorie
vormen de oudste sporen van bewoners op deze plek. Belangrijk voor de
ligging van het dorp zijn de historisehe wegen die vanuit de Maasvallei
(Namen en Hoei) noordelijk naar het Getebekken (Sint-Truiden en verder
Diest, Zoutleeuw) liepen.
Aan weerszijden van de Cicindria kan men nog het litteken terugvinden
van deze oude verbindingen, overbodig geworden na de aanleg van de nieuwe
steenweg Hannuit-Sint-Truiden in 1853. Vanuit de richtingen Gingelom
en Borlo kon men via Straten-Bevingen de Rijksstad Sint-Truiden bereiken.
Het dorp Kerkom groeide daartussen, in een bocht van de Cicindria, omheen
een heuvel van 90 meter boven de zeespiegel, als "Molenbergh" of "Keelbergh"
aangeduid op oude kaarten. De twee oudste kastelen liggen op de brede
linkeroever in het laagste gedeelte, zodat ze voor hun ringgracht voldoende
water kregen. Het eigenlijke dorp met de parochiekerk groeide aan weerszijden
van de Cicindria, stroomopwaarts en zuidelijk van de kastelen, tussen
de watermolen en het kasteel van de lokale heer in. Het gehucht "Huisen"
of "Heusden" vind je tussen beide kastelen in op een hoger gelegen linkeroevergedeelte.
Een derde bewoningskern "Laessendries" of "Op den Berg" ligt op de
rechteroever tegen de flank van een helling. Op een kaart uit 1844 zijn
deze drie kernen nog geschikt rond een plein of dries, soms met een
poel in het midden (bijvoorbeeld Heusden). Enkele wegen in en rond de
bewoningskernen zijn vanaf het midden van de vorige eeuw herlegd. Bij
de aanleg van de nieuwe steenweg in 1853 zoekt men een directe verbinding
met het dorpscentrum en de vroegere naderingsweg via het Wit Kasteel
en het gehucht Heusden werd verlaten. De oude weg naar het gehucht "Op
den Berg" via het Alstergoed en de hoeve Hoche werd bovendien privaatbezit.
Zo kwam er een nieuwe verbinding omheen het kasteelgoed via het dorpscentrum
(de huidige Kerkstraat) en op de reehteroever van de Cicindria (een
gedeelte van de huidige Kerkom-dorpstraat).
In de hoek tussen de Luiker- en de Naamsesteenweg, zuidelijk van Sint-Truiden
en noordelijk van Kerkom legde men in 1940 over de grenzen van verschillende
gemeenten heen een uitwijkvliegveld aan voor de basis van Nijvel. Deze
grasvlakte groeide vooral door de werken voor de Duitse nachtjacht in
de jaren 1941 - 1944 uit tot een goed uitgeruste luchtmachtbasis. Daarbij
werden een aantal historische wegen afgesneden (de Romeinse weg Tongeren-Tienen-Kassel
van oost naar west, de weg Borlo-Straaten-Sint-Truiden van zuid naar
noord). Na de Tweede Wereldoorlog maakten de straalvliegtuigen van de
Belgische Luchtmacht de verlenging van de startbaan noodzakelijk. Daarbij
werd rond 1964 een deel van het talud te Kerkom bij de steenweg afgevlakt.
In het verlengde van de hoofdstartbaan achter de brouwerij Clerinx werd
de Commandobunker Kerkom ingegraven.
